Το σκυριανό αλογάκι, ένα αξιαγάπητο σπάνιο πλάσμα

Το Σκυριανό Αλογάκι

Η μικρόσωμη φυλή αλόγων Σκύρου είναι σήμερα μία από τις σπάνιες φυλές αλόγων που υπάρχουν στον κόσμο. Πρόκειται για μία από τις αυτόχθονες φυλές αλόγων της Ελλάδας που υπήρχε στην αρχαιότητα σε όλη την Ελλάδα. Κατάφερε να επιβιώσει στη νήσο Σκύρο εξ’ου και η ονομασία. Σήμερα σκυριανά αλογάκια υπάρχουν 260σε όλη την Ελλάδα, εκ των οποίων τα 187 ζουν στη Σκύρο. Είναι προστατευόμενο είδος.

Τα σκυριανά αλογάκια είναι ζώα συντροφικά, κοινωνικά, εύρωστα, έξυπνα, με ιδιαίτερα προσηνή συμπεριφορά προς τα παιδιά. Το ύψος τους φτάνει τα 116 εκατοστά. Ο σωματέτυπος τους ομοιάζει με αυτόν του μεγαλόσωμου αλόγου. Το κεφάλι του είναι ιδιαίτερα όμορφο. Η χαίτη του είναι μακριά και πλούσια με ένα χρώμα συνήθως πιο σκούρο από το δέρμα.  Συγκριτικά με άλλα είδη αλόγων έχουν μεγάλη κοιλίτσα. Τα πόδια τους είναι λεπτά, γερά και νευρώδη με δυνατές κλειδώσεις. Η ουρά είναι τοποθετημένη χαμηλά, θυσανωτή και μακριά. Συχνά φθάνει ως τις οπλές οι οποίες είναι μικρές, σκληρές, συνήθως μαύρες και δεν χρειάζονται πετάλωμα. Χαρακτηριστικό τους οι τρίχες στις οπλές, τα λεγόμενα «φτερά». Το χρώμα των αλόγων είναι συνήθως στις αποχρώσεις του καφεκόκκινου και του καστανού (ορφνό) πιο σπάνια του λευκού ή γκριζόφαιου (φαιά) και σπανιότερα του ξανθού. Κάποια έχουν λευκό σημάδι στο πρόσωπο (αστεράτα ή ρεμπά). Το σκυριανό αλογάκι ανήκει στο είδος Equus Cabalus αλλά λόγω του μικρού του μεγέθους θεωρείται ως  ξεχωριστή φυλή η οποία ονομάζεται Equus Cabalus Skyros Poni ή Equus Cabalus Skyriano, στην ελληνική: σκυριανό αλογάκι.

Εδώ πρέπει να σημειώσουμε ότι το σκυριανό αλογάκι χαρακτηρίζεται επιστημονικά ως poni λόγω της μικροσωμίας του (poni=μικρόσωμο άλογο), όμως η όποια ομοιότητα του με τα γνωστά μας poni της Βόρειας Ευρώπης σταματάει εκεί γι’ αυτό και η ακριβής αναφορά σε αυτό δεν είναι παρά «σκυριανό αλογάκι».

Ιστορία

Το Σκυριανό αλογάκι(Eguus Cabalus Skyros Pony) είναι μια από τις αυτόχθονες φυλές αλόγων, που υπήρχε κατά την αρχαιότητα σε όλη την Ελλάδα και είναι εκπρόσωποι του Pindos Pony. Θεωρείται απόγονος των αλόγων που είχε ο Αχιλλέας στο ταξίδι του στην Τροία, συνδέεται με τα άλογα του Μεγάλου  Αλεξάνδρου και των αλόγων που απεικονίζοντα στη πομπή των Παναθηναίων στη Ζωφόρο του Παρθενώνα. Τα Σκυριανά άλογα είναι συγγενείς με ορεσίβιες φυλές μικρόσωμων αλόγων, τα οποία μετανάστευσαν από την Αλάσκα κατά μήκος της Ασιατικής Ορεινής αλυσίδας και έφτασαν στην  Ευρώπη πριν από 12000 χρόνια. Εικάζεται ότι  στο νησί της Σκύρου τα έφεραν Αθηναίοι έποικοι τον 5ο αι. π. Χ.  Υπάρχει μια εσφαλμένη θεωρία πως το Σκυριανό άλογο προέρχεται από ένα μικρόσωμο ιπποειδές με τρία δάχτυλα, που ονομάζεται «Ιππάριον».Ο μόνος λόγος που παραπέμπει στον λανθασμένο συσχετισμό ανάμεσα στο Ιππάριον και στο Σκυριανό αλογάκι είναι το μικρό μέγεθος. Όμως το Ιππάριον δεν ήταν άλογο με τη σημερινή έννοια, δεν ήταν καν ο άμεσος πρόγονος του αλόγου και έχει εξαφανιστεί από τον πλανήτη πριν από 1.000.000 χρόνια. Είναι λάθος να αναφέρεται το Σκυριανό αλογάκι ως Ιππάριον επειδή δημιουργείται σύγχυση.

Περιοχή Διαβίωσης

Στο ορεινό και νοτιοανατολικό τμήμα του νησιού εκτείνεται το χαμηλό βουνό «Κόχυλας» που αποτελεί το φυσικό χώρο ελεύθερης διαβίωσης για το μοναδικό σε παγκόσμιο επίπεδο μικροκαμωμένο Σκυριανό αλογάκι.Η περιοχή παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον ως προς τα σπάνια είδη της χλωρίδας της αλλά και της ορνιθοπανίδας της. Λόγω αυτής της ιδιαιτερότητάς της η περιοχή έχει κηρυχθεί προστατευόμενη ζώνη. Η μεγαλύτερη έκταση (περίπου 40000στρ.) είναι ενταγμένη στο δίκτυο NATURA 2000. Επίσης έχει κηρυχθεί ως ζώνη ειδικής προστασίας ορνιθοπανίδας. Τα άλογα ζουν σε μικρές αγέλες και κάθε αγέλη έχει το δικό της λημέρι σε κάποια από τις πλατωσιές που βρίσκονται σκόρπιες σε όλο το βουνό, με μικρές λιμνούλες προστατευμένες από δέντρα. Τους θερινούς μήνες, όταν η τροφή εξαντλείται, κατεβαίνουν από το φυσικό τους περιβάλλον και διαβιούν στα κτήματα των ιδιοκτητών τους. Οποιαδήποτε μορφή βίαιης επέμβασης θα ήταν καταστροφική για το περιβάλλον. Δυστυχώς στην περιοχή αυτή της Νότιας Σκύρου επιχειρείται εγκατάσταση γιγάντιου αιολικού πάρκου(111 ανεμογεννητριών) το οποίο απαιτεί βαριάς βιομηχανικής μορφής έργα κι έτσι αυτόματα σημαίνει την καταστροφή του εκεί περιβάλλοντος. Σχήμα τουλάχιστον οξύμωρο εάν αναλογιστεί κανείς ότι οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στοχεύουν στην προστασία του περιβάλλοντος! Το σύνολο των φορέων του νησιού καθώς και η πρόταση του ΣΧΟΟΑΠ στη δεύτερη του φάση προτείνουμε την εγκατάσταση σαφώς μικρότερου αριθμού ανεμογεννητριών σε συγκεκριμένη περιοχή της Σκύρου όπου δεν θα προκαλέσουν οικολογική καταστροφή. Στη Νότια Σκύρο, τεκμηριωμένες είναι μόνο επεμβάσεις ήπιου χαρακτήρα, όπως π.χ περιπατητικά μονοπάτια.

Τοπική Κοινωνία

Οι φυσικές, κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες ήταν τέτοιες που επέτρεψαν στο Σκυριανό Αλογάκι να διαβιώσει και να φτάσει μέχρι τις μέρες μας στο νησί της Σκύρου. Βασικό στοιχείο και σημείο αναφοράς για την διάσωση του Σκυριανού αλόγου είναι η τοπική κοινωνία της Σκύρου. Τα άλογα στο τέλος της άνοιξης εγκατέλειπαν το όρος Κόχυλας όπου διαχείμαζαν το χειμώνα, λόγω έλλειψης τροφής και νερού  και πήγαιναν στους ιδιοκτήτες τους. Οι Σκυριανοί χρησιμοποιούσαν το αλογάκι για τον αλωνισμό το καλοκαίρι, για την επεξεργασία των χωραφιών τους το φθινόπωρο, έκαναν τις ιππικές εκθέσεις και άφηναν πάλι ελεύθερα τα άλογα. Με την εκμηχάνιση της γεωργίας το άλογο μπήκε στο περιθώριο και άρχισε η σταδιακή μείωση του πληθυσμού. Η απαξίωση των αξιών, των ιδεών και των ιδανικών και παράλληλα η θεοποίηση του χρήματος,  τα τελευταία χρόνια είχε ως αποτέλεσμα να επηρεάσει και την τοπική κοινωνία, η οποία  απαξίωσε το «ασύμφορο»  αλογάκι. Ευτυχώς υπάρχουν ακόμα άτομα ,«η μαγιά», που αγάπησαν το άλογο, το προστάτευσαν και το διαφύλαξαν ως πολιτιστική τους κληρονομιά. Χαρακτηριστικό και ενθαρρυντικό γεγονός είναι η αρνητική αντίδραση των ντόπιων  στην εγκατάσταση του υπερμεγέθους αιολικού πάρκου στο φυσικό βιότοπο του αλόγου. Πολύ σημαντική επίσης είναι η δημιουργία σχέσης των παιδιών με τα άλογα η οποία τα τελευταία χρόνια έχει αναζωπυρωθεί. Ιδιωτικές πρωτοβουλίες όπως το πρόγραμμα «Κατσαρέλιας-Simpson» εκμάθησης ιππικής φροντίδας και τέχνης στην Σκύρο και ιπποθεραπείας της Σύλβιας Steen στην Κέρκυρα, είναι σημαντικές προσπάθειες για το μέλλον των αλόγων

Ιπποδρομίες

Όταν τέλειωνε το αλώνισμα και το όργωμα των χωραφιών κι ερχόταν ο καιρός για να γυρίσουν τα άλογα στο Βουνό, οργανώνονταν από τους Σκυριανούς  ιπποδρομίες. Οι συμμετέχοντες έτρεχαν πρώτα μια σειρά κούρσες με έξι περίπου άλογα στην καθεμιά. Χωρίς σέλα και αναβολείς  οδηγούσαν τα άλογα και κρατιόνταν πάνω τους σφίγγοντας τις γάμπες κάτω απ' την κοιλιά του ζώου. Οι τρεις πρώτοι από κάθε αγώνισμα ξανάτρεχαν στην τελική κούρσα και οι νικητές κέρδιζαν ένα χρηματικό έπαθλο, που το μοιράζονταν με τον ιδιοκτήτη, αν το ζώο δεν ήταν δικό τους. Οι κάτοικοι του χωριού περίμεναν ανυπόμονοι στο τέρμα και όλοι γιόρταζαν τις ιπποδρομίες αυτές σαν να ήταν πανηγύρι. Κανείς δεν ξέρει πότε άρχισαν στα παλιότερα χρόνια αυτοί οι αγώνες. Στις 29 Ιουνίου – των Αγίων Αποστόλων – και την πρώτη Αυγούστου, πήγαιναν με τα άλογα σ' ένα εκκλησάκι κάπου δυο ώρες δρόμο από το χωριό. Εκεί πανηγύριζαν, έψηναν αρνιά στη σούβλα και το απόγευμα επέστρεφαν καβάλα, στολισμένοι με λουλούδια. Περνούσαν τον κεντρικό δρόμο του χωριού τραβώντας για το μοναστήρι του Άη Γιώργη, χτισμένο δίπλα στο Κάστρο, που δεσπόζει από ψηλά σ' όλη την περιοχή? πίσω τους ακολουθούσαν  συγγενείς και φίλοι. Ύστερα κατηφόριζαν στον τόπο που είχε οριστεί  ιππόδρομος και άρχιζαν οι αγώνες. Αργότερα οργανώθηκαν και ιππικές εκθέσεις στις οποίες συμμετείχαν όλοι οι ιδιοκτήτες των αλόγων και δίνονταν έπαθλα για το καλύτερο  άλογο από άποψη χαρακτηριστικών, συμπεριφοράς και επικοινωνίας με τον ιδιοκτήτη. Η συμμετοχή και στις δύο διοργανώσεις ήταν πολύ μεγάλη και αποτελούσε αναπόσπαστο κομμάτι της παράδοσης της Σκυριανής κοινωνίας μέχρι και την δεκαετία του εξήντα. Σήμερα, λόγω της απομάκρυνσης του αλόγου από την καθημερινή γεωργική διαδικασία και την άμεση επαφή του με τον άνθρωπο, η αναβίωση τέτοιων εκδηλώσεων  μπορεί να γίνει  μόνο  με τρόπο ενδελεχώς οργανωμένο και φυσικά με απόλυτο σεβασμό προς τα ζώα.

Απειλές

Τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα το αλογάκι της Σκύρου, είναι οι υπερβοσκημένοι βοσκότοποι, η μη ελεγχόμενη αναπαραγωγή , η μη ενίσχυση των κατόχων των αλόγων και η κατά περιπτώσεις κακή ιπποκομική πρακτική. Στην περιοχή Κόχυλα εκτός από τα αλογάκια, ζουν και 20.000 αιγοπρόβατα γεγονός που οδηγεί στην υπερβόσκηση και υποβάθμιση της περιοχής. Η κατά κεφαλή επιδότηση των αιγοπροβάτων από την Ε.Ε. αύξησε περισσότερο τον αριθμό τους, με αποτέλεσμα την επιδείνωση του προβλήματος. Το εθιμικό δίκαιο της περιοχής επιτρέπει στους ιδιοκτήτες να αφήνουν ελεύθερα τα γαϊδούρια και τα μουλάρια τους, αυτό έχει ως αποτέλεσμα τα τελευταία χρόνια να μη γίνεται ελεγχόμενη αναπαραγωγή και να γεννιούνται πολλά μουλάρια αντί για άλογα. Πρέπει να επιμεληθεί οργανωμένη απομάκρυνση τους από την περιοχή με τρόπο που δεν θα βλάπτει τα ζώα και θα εξασφαλίσει τη διαιώνιση και των τριών ειδών. Η  γενικότερη έλλειψη κινήτρων για τους ιδιοκτήτες  των αλόγων έχει ως αποτέλεσμα να μην αυξάνουν τον πληθυσμό αλλά και κατά περίπτωση να τον μειώνουν. Το 2006 ο αριθμός των αλόγων στο νησί ήταν μικρότερος από εκατό. Σοβαρή απειλή είναι και το σχέδιο για την εγκατάσταση  ανεμογεννητριών  από την μονή Μεγίστης Λαύρας του Αγίου Όρους σε συνεργασία με την εταιρία ΕΝΤΕΚΑ, πράγμα που θα καταστρέψει την περιοχή διαβίωσης του αλόγου στους αιώνες και θα αποβεί μοιραίο για την διαιώνιση του είδους και του οικοσυστήματος της περιοχής.

Αναδημοσίευση από το ιστολόγιο :

 Ένωση Mικρόσωμης Φυλής Αλόγων Σκύρου

http://www.skyrianhorsesociety.gr/