Κοτοφάγωμα, ένα καρυστινό έθιμο

Τις πληροφορίες μας έδωσε η κ. Τόνια Παλαμίδη - Κάρυστος

Κοτομάζωμα και κοτοφάγωμα ένα παλιό έθιμο που αναβιώνει

Τι είναι το Κοτομάζωμα και το Κοτοφάγωμα; Πόσο παλιά βρίσκονται οι ρίζες του; Από πού αντλεί την μοναδικότητα του; Ο πρόεδρος του Συλλόγου «ΚΑΣΤΕΛΛΟ ΡΟΣΣΟ», κ. Ιωάννης Τσέλλος με εξαιρετικό τρόπο, μας κατευθύνει σε ένα ταξίδι ιστορίας, παράδοσης και εθίμων, που έχουν ως αναφορά την Κάρυστο. 

"Από τα παλιά τα χρόνια τη παραμονή των Φώτων στην Κάρυστο, στα χωριά της Γούρνας και στον γυαλό της Καρύστου, είχε καθιερωθεί σαν έθιμο να λένε οι καλαντάρηδες, πού έβγαιναν με τα όργανα , τα ειδικά τοπικά παραδοσιακά κάλαντα των Φώτων, «Σήμερα είναι του Φωτού π` αγιάζουν οι παπάδες και μες τα σπίτια μπαίνουνε και λεν τον Ιορδάνη, βοήθεια να έχουμε τον Άγιο Ιωάννη….» και να παίρνουνε φιλέματα από τους νοικοκυραίους, πρώτα και κύρια, κότες ζωντανές και επί πλέον ότι καλούδια είχε φτιάξει η κάθε νοικοκυρά, διαμορφώνοντας ανάλογα στιχάκια που είχαν σχέση με το κοτομάζωμα.
Τα ειδικά αυτά τοπικά κάλαντα των Φώτων που ακούγονταν μόνο στην περιοχή της Καρύστου, είχαν πολλά στιχάκια που ταίριαζαν σε πολλές διαφορετικές περιπτώσεις καταστάσεων και γεγονότων που υπήρχαν σε κάθε σπίτι. Άλλοτε έδιναν ευχές να γυρίσουν πίσω οι ναυτικοί και οι ξενιτεμένοι , τραγουδώντας «Μέλι και γάλα στο γιαλό ναρθούν τα καϊκάκια, ναρθεί και μένα ο γιόκας μου με τα παλικαράκια».
Άλλοτε να τους θυμηθούν οι ξενιτεμένοι, που είχαν καιρό να στείλουν ειδήσεις, τραγουδώντας «Το βλέπεις κείνο το βουνό που βασιλεύει τα` άστρο, εκεί κοιμάται ο γιόκας μου μες το μεγάλο κάστρο». «Ποιος είναι άξιος και καλός να πα να τον ξυπνήσει», άλλοτε έδιναν ευχές για τα παιδιά του σπιτιού τραγουδώντας «Κι` αν έχεις γιο στα γράμματα και γιο εις το ψαλτήρι να ευχηθούμε όλοι μας να βάλει πετραχήλι» και άλλοτε καλόπιαναν την κυρά του σπιτιού τραγουδώντας «Κυρά ψιλή κυρά λιγνή κυρά καμπανοφρύδα,κυρά μου τα παιδάκια σου θεός να στα χαρίζει , να τα παντρέψεις με καλό και με ταπεινοσύνη».
Άλλες φορές πάλι, παίνευαν τις κόρες του σπιτιού τραγουδώντας «αν έχεις κόρη όμορφη βάλτη να μας κεράσει να ευχηθούμε όλοι μας να ζήσει να γεράσει». Έτσι, συνεχίζοντας με ευχές ανάλογες με τα ιδιαίτερα συμβάντα του κάθε σπιτιού, που επισκέπτονταν, τραγουδούσαν τα ανάλογα στιχάκια και κατέληγαν πάντοτε με την προτροπή προς τους νοικοκυραίους «Η δώστε μας τον κόκορα ή δώστε μας την κότα ή δώστε ότι θέλετε να πάμε σ` άλλη πόρτα». Υπενθυμίζοντας πάντοτε ότι «εμείς εδώ δεν ήρθαμε να φάμε και να πιούμε ,αλλά σας αγαπούσαμε και ήλθαμε να τα πούμε».
Έτσι γινόταν το Κοτομάζωμα. Τις κότες που μάζευαν οι καλαντάρηδες, τις έτρωγαν μαζί με αυτούς που τις έδιναν και τους φίλους και τους συντοπίτες , αργότερα σε μεγάλο γλέντι που ονομαζόταν ΤΟ ΚΟΤΟΦΑΓΩΜΑ.
Το έθιμο γινόταν στην περιοχή της Καρύστου μέχρι πριν από τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, αλλά στην συνέχεια έπαψε να γίνεται, μέσα στον γενικό εκφυλισμό των εθίμων και την αρνητική τάση του κόσμου κατά των περισσότερων εθίμων, που έφεραν οι μοντέρνοι καιροί.

Περί το 1968, ο Γιώργος Κουκουράκης , ένας Καρυστινός , με Κρητικές ρίζες, με πάθος για τον τόπο και τις παραδόσεις του , με την επιθυμία να διατηρηθούν τα έθιμα του τόπου και να προβάλλονται κάθε χρόνο, έτσι ώστε μαζί τους να προβάλλεται και ο όμορφος και ιστορικός τόπος της Καρύστου, με μεγάλη, είναι αλήθεια, προσπάθεια, κατάφερε να μαζέψει τα στιχάκια που ακούγονται στα κάλαντα των Φώτων, από παππούδες, που τα θυμόντουσαν ακόμη και με επιμονή και όρεξη άρχισε και συνέχισε από τότε να πραγματοποιεί το έθιμο. 

Πριν από 20 χρόνια ιδρύθηκε ο τοπικός πολιτιστικός σύλλογος της περιοχής Γραμπιά Καρύστου ΚΑΣΤΕΛΛΟ ΡΟΣΣΟ, που δραστηριοποιήθηκε σε πολιτιστικά έργα προβολής της παράδοσης της περιοχής. Μετά από πρόταση του Γιώργου Κουκουράκη, ο σύλλογος μας ανέλαβε από τότε και συνεχίζει μέχρι σήμερα, μαζί με τον Γιώργο Κουκουράκη, να διοργανώνει τα τοπικά παραδοσιακά κάλαντα των Φώτων και να κάνει το Κοτομάζωμα καθιερώνοντας σαν ημέρα για το Κοτοφάγωμα  το τελευταίο Σάββατο του Γενάρη κάθε χρονιάς, προσθέτοντας και το τελευταίο στιχάκι, στα κάλαντα που λέει ότι «Το τελευταίο Σάββατο πάντοτε του Γενάρη είναι το κοτοφάγωμα και πάρτε το χαμπάρι» προσκαλώντας έτσι με αυτόν τον τρόπο κάθε κάτοικο και φίλο της Καρύστου , κάθε φίλο του εθίμου και των παραδόσεων και κάθε μέλος και φίλο του συλλόγου Καστέλλο Ρόσσο στο μεγάλο γλέντι για το Κοτοφάγωμα, που είναι αλήθεια ότι προσελκύει κάθε χρόνο πολύ κόσμο, να χορέψει και να γλεντήσει με παραδοσιακή κομπανία μέχρι πρωίας στην Κάρυστο.